نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه بیرجند

2 استادیار تاریخ / دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند

3 عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در آغاز دهه ی 1340 ش. برنامه ی اصلاحات ارضی در ایران اجرا شد، نظام زمین داری را دگرگون ساخت و روابط ارباب رعیتی تحت الشعاع آن قرار گرفت. اجرای این برنامه، روستاییان را صاحب زمین نمود و آنان را از زیر سلطه ی ارباب درآورد و روستاییان را مالک زمین هایی نمود، که روی آن کار می کردند. دولت ایران در دوره ی پهلوی دوم (محمدرضا شاه) تحت فشار آمریکا و جان. اف. کندی رئیس جمهور آن به منظور مقابله با نفوذ کمونیسم در ایران به یک سلسله اصلاحات اجتماعی به خصوص اصلاحات ارضی در کشور دست زد. اصلاحات ارضی اصل اول انقلاب سفید محمدرضا شاه پهلوی بود، که در سال 1340 ش. به اجرا درآمد. هدف دولت پهلوی از انجام برنامه ی اصلاحات ارضی، ایجاد یک پایگاه اجتماعی برای خود در میان روستاییان بود. اصلاحات ارضی در ایران در سه مرحله اجرا شد و از زمان اجرایی شدن، پیامدهای متعدد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشت. از همان آغاز اجرای برنامه ی اصلاحات ارضی، این برنامه در شهرستان بیرجند نیز اجرا شد. اجرای برنامه ی اصلاحات ارضی در بیرجند نیز سه مرحله داشت، که هر سه مرحله ی آن به طور کاملاً محدود و پراکنده در این شهرستان انجام شد. نگارنده در این مقاله به دنبال بررسی روند اجرای اصلاحات ارضی در شهرستان بیرجند است. با اجرا شدن مراحل اصلاحات ارضی در این استان، بیرجند نیز تحت الشعاع آن قرار گرفت و این برنامه در آن جا نیز به اجرا درآمد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Performing the land reforms program in Birjand County (the decade 1340 Hegira)

نویسندگان [English]

  • Rabiyeh Bidbarg 1
  • Zahra Alizadeh Birjandi 2
  • Elham Malekzadeh 3

1 MA Student in Islamic History of Birjand University, The responsible writer

2 Assistance professor in Islamic History of Birjand University

3 Faculty member of human science research station and cultural studies

چکیده [English]

The program of the land reforms in Iran accomplished in the beginning of the decade 1340 Hegira which changed the land making system and master and man relations overshadowed from it. The performance of this program endowed the rural with lands and saved them from the dominance of masters and possessed the farmers the lands in which they worked on it. The government of Iran in Pahlavi II period (shah Mohammad Reza) under the pressure of America and its then president Jon .F. Kennedy for the purpose of confronting with the authority of communism in Iran settled a series of social reforms especially the land reforms in country.  The land reforms were the first principle of white revolution of Shah Mohammad Reza Pahlavi which has been accomplished in 1340 Hegira. The purpose of Pahlavi government from performing the land reform projects was the establishment of a social base for themselves between the villagers. The land reforms in Iran have been accomplished in three stages and followed numerous political, social and economical consequences from the time of its performance. From the same time of the beginning of performing the program of land reforms this project also has been accomplished in Birjand County. Also the performance of land reforms program in Birand has had three stages which all of its phases has been accomplished sparsely and restrictedly in this county.  The writer of this article follows to consider the procedures of the performance of land reforms in Birjand County. Also Birjand overshadowed from the accomplishment of the stages of land reforms in this province and this program has also been performed over there.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land reforms
  • Village
  • Birjand
  1. ازکیا، مصطفی (1346). منوگرافی حاجی آباد، بررسی اقتصادی اجتماعی روستاهای بیرجند. دانشگاه تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات روستایی.##2. ازکیا، مصطفی (1370الف). جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران. تهران: اطلاعات.##3. ازکیا، مصطفی (1370ب). مقدمه ای بر جامعه شناسی توسعه روستایی. تهران: اطلاعات.##4. اداره کل اصلاحات ارضی و تعاون روستایی خراسان (1349). فعالیت های اداره کل اصلاحات ارضی و تعاون روستایی خراسان. مشهد: اداره کل اصلاحات ارضی و تعاون روستایی خراسان.##5. اداره کل امور عشایر خراسان (1374). وضعیت اجتماعی و زیست بوم زیرکوه قاینات. جهاد سازندگی، جهاد کشاورزی خراسان.##6. بذرافشان، س. (1390). "بررسی نقش خدمات شرکت های تعاونی تولید روستایی بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی اعضاء". پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند.##7. بیل، جیمزآلین (1378). سیاست در ایران، گروه ها و طبقات و نوسازی. ترجمه علی مرشدی زاده. تهران: اختران.##8. پورافکاری، نصرت الله (1352). جامعه شناسی روستایی، روش پژوهش در روستاها. بی جا: بی نا.##9. تجدد، حسین (1387). "پیامدهای مثبت و منفی اجرای اصلاحات ارضی در ایران". نشریه ادبیات و زبان ها، حافظ. ش54 (تابستان): 50-56.##10. خلجی، عباس (1381). اصلاحات آمریکایی و قیام 15 خرداد. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.##11. دانشگاه تهران. مؤسسه ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی. بخش روستایی (1346). بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاهای بیرجند. تهران: دانشگاه تهران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. بخش روستایی.##12. دانشگاه تهران. مؤسسه ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی. بخش روستایی (1348). بررسی نتایج اصلاحات ارضی در بیرجند، قصر شیرین، همدان، سنندج، گرمسار، گلپایگان و ساری. تهران: دانشگاه تهران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. بخش روستایی.##13. سعیدیان، عبدالحسین (1378). دایره المعارف نو، ج1. تهران: علم و زندگی.##14. سلیمان دارابی، حجت (1384). "انقلاب اسلامی برای ایران چه کرد؟ اصلاحات ارضی، نابودی اقتصاد کشاورزی و از بین رفتن امنیت غذایی ایران در دوران پهلوی". نشریه تاریخ، 15خرداد، ش6 (زمستان): 170-200.##15. سوداگر، محمدرضا (1369). رشد روابط سرمایه داری در ایران (مرحله گسترش) 1357-1342. تهران: شعله اندیشه.##16. شیخ زاده، م. (1390). "تحلیل عوامل مؤثر بر گرایش کشاورزان در واگذاری اراضی به شرکت های سهامی زراعی در استان خراسان جنوبی". پایان نامه کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند.##17. طالب، مهدی (1368). "عوامل مؤثر در مهاجرت روستایی در ایران". نشریه جامعه شناسی و علوم اجتماعی، رشد آموزش علوم اجتماعی، ش2 (زمستان): 14-20.##18. طلوعی، محمود (1376). بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فرودست، ج1. تهران: نشر علم.##19. طلوعی، محمود (1383). چهره ی واقعی عَلَم. تهران: علم.##20. عجمی، اسماعیل (1348). "اثرات اصلاحات ارضی". نشریه ادبیات و زبان ها، خرد و کوشش، ش11 (پاییز): 25-47.##21. علم، اسدالله (1377). یاداشت های عَلَم از 24/11/47 تا 29/12/1348 ش. گردآوری علی نقی عالیخانی. تهران: کتاب سرا.##22. فوران، جان (1377). تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 م. تا انقلاب. احمد تدین. تهران: خدمات فرهنگی رسا.##23. مؤمنی، باقر (1359). مسأله ارضی و جنگ طبقاتی در ایران. تهران: نشر مرکز.##24. مؤسسه ی مطالعات و پژوهش های سیاسی (1369). ظهور و سقوط، جستارهایی از تاریخ معاصر ایران، ج 2. تهران: اطلاعات.##25. میکانیکی، جواد (1372). طرح پژوهشی بررسی روند تحولات مکانی- فضایی شهر بیرجند با تأکید بر ماهیت مناسبات شهر و روستا. بیرجند: دانشگاه بیرجند.##26. وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی (1347). گزارش اقدامات انجام شده در دهات حوزه عمل شرکت های تعاونی روستایی زلزله زده خراسان. بی جا: وزارت کل اصلاحات ارضی کشور.##27. وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی (1348). گزارش فعالیت های یازده ماهه شرکت های سهامی زراعی نیم بلوک بالا و پایین. وزارت کل اصلاحات ارضی کشور.تهران: وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستایی.##28. وزارت کشاورزی. اطلاعات و روابط عمومی (1340). اصلاحات ارضی در ایران. تهران: وزارت کشاورزی.##29. هالیدی، فرد (1358). دیکتاتوری و توسعه سرمایه داری در ایران. تهران: امیرکبیر.##30. هوگلاند، اریک ج. (1381). زمین و انقلاب در ایران از 1340 تا 1360. ترجمه فیروزه مهاجر. تهران: پژوهش شیرازه.##

اسناد:

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج .1. ایران، سند شماره 250/3200، سند شماره 320/12196، سند شماره 320/12181، سند شماره 320/12159.##سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس، سند شماره 8085، سند شماره 31694، سند شماره 7417، سند شماره 73436، سند شماره 5919، سند شماره 5808، سند شماره 7504، سند شماره 7076.##