محمدرضا عزیزی
دوره 10، شماره 4 ، شهریور 1395، ، صفحه 139-161
چکیده
در میان سروده های محمد بن حسام الدین خوسفی (وفات 875 هـ.) ملمّعات و اشعاری به زبان عربی وجود دارد؛ این اشعار، ادامه ی سنت ادبی است که از سده ی چهارم هجری در شعر شهید بلخی شروع شده و گوشه ای از قریحه و اندیشه ی ایرانیان را در طی قرون متمادی پاس داشته اشت. در اشعار عربی ابن حسام، قصیده ای شصت و شش بیتی در نعت و منقبت حضرت رسول (ص) به زبان ...
بیشتر
در میان سروده های محمد بن حسام الدین خوسفی (وفات 875 هـ.) ملمّعات و اشعاری به زبان عربی وجود دارد؛ این اشعار، ادامه ی سنت ادبی است که از سده ی چهارم هجری در شعر شهید بلخی شروع شده و گوشه ای از قریحه و اندیشه ی ایرانیان را در طی قرون متمادی پاس داشته اشت. در اشعار عربی ابن حسام، قصیده ای شصت و شش بیتی در نعت و منقبت حضرت رسول (ص) به زبان تازی وجود دارد که در چاپ های دیوان او رمز ناگشوده و همراه با لغزش های إعرابی و چاپی است. این پژوهش می کوشد نخست به ضبط و برگردان ابیات بپردازد و عناصر فنّی آن را از لحاظ زبانی، عاطفی و خیال توصیف و تحلیل کند و ارتباط آن را - در حد توان- با جریان های ادبیات عربی در دوره ی مملوکی خاصه قصیده ی "بُردَه" بررسی نماید. وجود این قبیل سروده ها در دیوان ابن حسام خوسفی، بُعد دیگری از شخصیت و توانایی وی را گواهی می دهد و در پیگیری روند عربی سرایی و ملمّع گویی شاعران ایرانی، مغتنم است.
کلثوم قربانی جویباری؛ زینب صالحی
دوره 9، شماره 4 ، شهریور 1394، ، صفحه 97-124
چکیده
مضامین و مفاهیم وابسته به واقعه ی عاشورا یکی از تأثیرگذارترین مضامین دینی در تشیع، اسلام و حتی ادیان دیگراست. در این مقاله، نگارندگان مضامین عاشورایی را در شعر ابن حسام خوسفی و شریف رضی بررسی کردهاند و پس از نگاهی اجمالی به تأثیر شرایط سیاسی- مذهبی بر دوره های شعر عاشورایی، درون مایه و مضمون مراثی عاشورایی دو شاعر مذکور را بررسی ...
بیشتر
مضامین و مفاهیم وابسته به واقعه ی عاشورا یکی از تأثیرگذارترین مضامین دینی در تشیع، اسلام و حتی ادیان دیگراست. در این مقاله، نگارندگان مضامین عاشورایی را در شعر ابن حسام خوسفی و شریف رضی بررسی کردهاند و پس از نگاهی اجمالی به تأثیر شرایط سیاسی- مذهبی بر دوره های شعر عاشورایی، درون مایه و مضمون مراثی عاشورایی دو شاعر مذکور را بررسی کرده و سپس به بررسی تطبیقی آن ها با یکدیگر پرداخته اند. در مضامین و درون مایه های مشترک این دو شاعر وجه غالب یا محوریت بحث، جبهه ی امام حسین (ع) و یاران و همراهان ایشان است. اما آن چه میان این دو شاعر تمایز دهنده است شیوه ی بیان آنهاست که خود تا حد زیادی محصول شرایط معیشتی، تاریخی و فرهنگی زمان زندگی آنهاست. در اشعار شریف رضی واقع گرایی، عینیت تاریخی و در عین حال نوعی خشم و احساس حماسی بسیار برجسته و آشکار است؛ اما در اشعار ابن حسام دیدگاه شاعرانه و انتزاعی شاعر فضایی روحانی، معنوی، لطیف و در عین حال آسمانی و مقدس ایجاد کرده است. به طور کلی شعر سید رضی از نظر تعداد مضامین بسیار گستردهتر از شعر ابن حسام است. به علاوه در شعر سیدرضی اشارههای تاریخی و جامعهشناختی نیز دیده میشود. رویکرد نگارندگان در یافتن و شرح مضامین، تحلیل محتوا بوده و برای این منظور از توصیف زبانی، ادبی و بویژه تاریخی و سیاسی نیز بهره بردهاند.
ادبیات و علوم انسانی
مرادعلی واعظی؛ سیده طیبه مدنی ایوری
چکیده
در این مقاله لحن حماسی ابن حسام شاعر معتقد قرن نهم هجری و معاصر عهد تیموریان بررسی می شود. در این راستا و با توجه به پیشینه ی هنری ابن حسام در سرودن نخستین حماسه ی دینی ایران زمین؛ ابتدا تعاریفی از لحن در دو حوزه موسیقی و ادبیات به دست داده شد. سپس تعاریفی کلی از آیین و شعر آیینی آورده شد. سرانجام با آوردن شواهدی از شعر این شاعر دلداده ...
بیشتر
در این مقاله لحن حماسی ابن حسام شاعر معتقد قرن نهم هجری و معاصر عهد تیموریان بررسی می شود. در این راستا و با توجه به پیشینه ی هنری ابن حسام در سرودن نخستین حماسه ی دینی ایران زمین؛ ابتدا تعاریفی از لحن در دو حوزه موسیقی و ادبیات به دست داده شد. سپس تعاریفی کلی از آیین و شعر آیینی آورده شد. سرانجام با آوردن شواهدی از شعر این شاعر دلداده به مکتب اهل بیت (علیهم آلاءتحیة و الثناء) لحن حماسی در هماهنگی معنا و موسیقی نشان داده شد. این اشعار در پنج عنوان مشخص دسته بندی شده است تا زیبایی گزینش وزن و واژه توسط ابن حسام بهتر نشان داده شود چراکه در نعت، وصف، مرثیت و منقبت هر یک از ائمه، ویژگی هایی بارز از لحن حماسی اش را آشکار کرده است. امید است با مطالعه ی دقیق تر آثار این شاعر اهل دل و صاحب معرفت، شعر آیینی را بهتر شناخته تا با آسیب هایی که همواره شعر و بویژه شعر آیینی را تهدید می کند بیشتر آشنا شویم.
ادبیات و علوم انسانی
فاطمه بیدختی؛ مرادعلی واعظی
چکیده
حماسه یکی از انواع ادبی است؛ تعریف و ویژگیهای خاص دارد و از دیدگاههای مختلف به انواعی چند تقسیم شده است. بر طبق یکی از تقسیم بندیها، حماسههای تاریخی و دینی از انواع حماسه اند. این حماسهها مولود طبیعی شرایط اجتماعی و فکری حاکم بر دورههای خاص تاریخی هستند. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی حماسههای تاریخی و دینی، با محوریت خاوران ...
بیشتر
حماسه یکی از انواع ادبی است؛ تعریف و ویژگیهای خاص دارد و از دیدگاههای مختلف به انواعی چند تقسیم شده است. بر طبق یکی از تقسیم بندیها، حماسههای تاریخی و دینی از انواع حماسه اند. این حماسهها مولود طبیعی شرایط اجتماعی و فکری حاکم بر دورههای خاص تاریخی هستند. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی حماسههای تاریخی و دینی، با محوریت خاوران نامه ی ابن حسام خوسفی که از موفق ترین حماسههای دینی است، به تبیین ویژگیهای حماسههای دینی پرداخته شده است و با تطبیق ویژگیهای ساختاری خاوران نامه با ویژگیهایی که برای حماسه برشمردهاند، بر اهمیت جایگاه ادبی این حماسه ی بزرگ دینی، در گستره ی حماسههای دینی و تاریخی تأکید شده است.